نقش معاجم موضوعی فلسفی در توسعه پژوهش و بسترسازی برای تولید علم
اشاره
جستوجو در متون فلسفی موجود در نرمافزارهای دیجیتالی میتواند به دو صورت «لفظی» و «مفهومی» انجام پذیرد؛ امّا جستوجوی لفظی بهتنهایی نمیتواند نیاز و خواسته محقّقان این حوزه را برآورده کند. ازاینرو، حتماً نیازمند آن هستیم که امکاناتی برای جستوجوی مفهومی در متون نیز فراهم شود. بر این اساس، یکی از ابزارهای دستیابی به این مهمّ، ابزار معاجم موضوعی است تا بتواند ما را تا حدّ مطلوبی به نتایج جستوجوی مورد نظر پژوهشگران نزدیک سازد و مسیر پژوهشهای معنایی در منابع فلسفی را به دست دهد.
در این نوشتار، سعی میشود که چگونگی تحلیل محتوای متون فلسفی به صورت: موضوع، نمایه، کلیدواژه و سیستمهای جانبی (مشترکات، مترادفات و یا مرتبطات) در معاجم موضوعی مورد بررسی قرار گیرد و همچنین، اهمّیّت فوقالعاده آنها در راستای آسانسازی و دقّت هرچه تمامتر در تحقیق در قالب جستوجوی مفهومی برای پژوهشگران علوم فلسفی و حکمت و تولید علم از این طریق، بحث شود.
آشنایی با فعالیت های گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)
چکیده
در این نوشتار، فعّالیت های گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، اعم از چگونگی تحلیل محتوا در معاجم موضوعی فلسفی و درختوارههای کلام اسلامی و نیز کتابخانههای حکمت اسلامی، کلام اسلامی و عرفان، همراه با معرّفی نرمافزارهای تولیدشده و نرم افزارهای در حال تولید، معرّفی میگردد.
نقش معاجم موضوعی در بازیابی اطلاعات
اشاره
در برنامه های نرم افزاری مرتبط با علوم عقلی و به ویژه منابع فلسفی، جستجوی لفظی، یکی از شیوه های کارآمد برای بازیابی اطلاعات است که در این شیوه، شناسایی اطلاعات، صرفاً از طریق جست و جوی الفاظ صورت می گیرد. علاوه بر این، جست و جوی مفهومی و کمک از معاجم موضوعی نیز می تواند بسیار راهگشا باشد. در معاجم موضوعی با استخراج موضوع و نمایه و کلیدواژه از متون، محقق به دقیق ترین پاسخ ها رهنمون می شود. در این نوشته، سعی بر آن است تا حدی فرآیند عملیاتی، روش فرآوری و کارایی معاجم موضوعی برای پژوهشگران تبیین گردد.
نگرشی بر جایگاه و انواع نمایه سازی در محصولات نور
چکیده
نمایه سازی، از نظام های سازمان دهی دانش به شمار می رود که پیشینه کاربرد آن، طولانی است. این نظام سازمان دهی، شکل ها و الگوهای گوناگونی در ادوار گوناگون داشته و در روزگار حاضر نیز با پیشرفت های رخ داده در حوزه هوش مصنوعی و متن کاوی، شکل های نوی از نمایه سازی ماشینی با استفاده از الگوریتم های خاص، در حال انجام و پیگیری است. در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نیز از نمایه سازی، به مثابه یکی از ابزارهای سودمند در سازمان دهی اطلاعات سود جسته می شود. در این مقاله، به بررسی شکل و نظام های گوناگون نمایه سازی و کاربرد آن در برنامه های مرکز پرداخته خواهد شد.
معجم تخصصی یا حاشیه نگاری متون
چکیده
از ابداعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در سازمان دهی به محتوای برنامه های تولیدی خود، معجم تخصصی است که بر پایه آن، متون گوناگون هر علم تحت عبارت ها و اصطلاح های متداول در آن دسته بندی می شوند. این شیوه، از آن جهت نوآوری به شمار می رود که پیش تر، در مجامع علمی، از این شیوه برای دسته بندی متون در برنامه های رقمی استفاده نشده بود. در این نوشته، به معرفی این شیوه برای سازمان دهی محتوا پرداخته خواهد شد.
نظامهای سازماندهی اطلاعات (1)
چکیده
سهولت تولید محتوا و در نتیجه، انبوهی اطلاعات در فضای رقمی، سبب شده سامانمند کردن محتوا، جایگاهی بسیار مهم در بازیابی اطلاعات داشته باشد. اطلاعات انبوه ساختنیافته کاربران را در جستجوها با میزان گسترده از پاسخهای گاه نامرتبط مواجه میکند که از یک سو، طولانی شدن زمان تحقیق را سبب میشود و این خود، نقض غرض در رقمیسازی محتوا و پایگاههای کتابخانهای است. از سوی دیگر، بسیاری از اطلاعات مفید که کاربران به آن نیاز دارند، به ایشان عرضه نمیشود. در این مقاله، به معرفی و توصیف نظامهای سازماندهی محتوا در پایگاههای اطلاعاتی برخط و برونخط کتابخانههای رقمی پرداخته خواهد شد.